Το άλλο σύμβολο της ναζιστική θηριωδίας, επί γερμανικού εδάφους αυτή τη φορά, είναι το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νταχάου. Το στρατόπεδο του Νταχάου, απελευθερώθηκε, από τα Αμερικάνικα στρατεύματα αυτό, στις 29 Απριλίου 1945. Οι εικόνες που μεταδόθηκαν συγκλόνισαν ολόκληρο τον κόσμο για την αγριότητά τους και το έκαναν σύμβολο του ολοκαυτώματος.
Στο περιθώριο συνάντησης εργασίας τον Ιανουάριο 2011, στο Μόναχο, επισκέφθηκα το Χώρο Μνήμης του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης στο Νταχάου. Επιτρέψτε μου να παραθέσω μερικές πληροφορίες ως ελάχιστη τιμή για όσους μαρτύρησαν σε αυτό, στα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης καθώς και σε όλες χώρες που έζησαν τη ναζιστική κατοχή (έχει και η Ελλάδα πληρώσει μεγάλο φόρο αίματος στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο).

Στις αρχές του 1937, κτίστηκαν από τους ίδιους τους κρατούμενους οι στρατώνες του Νταχάου, σύνολο 32 στρατώνες για περίπου 250 άτομα ο καθένας. Κατά την παράδοση του Νταχάου στις συμμαχικές δυνάμεις βρέθηκαν περί τις 32000 ζωντανοί κρατούμενοι μέσα στο Στρατόπεδο στοιβαγμένοι στους ίδιους αυτούς στρατώνες, (δηλαδή περίπου 1000 σε καθέναν) καθώς το Νταχάου ήταν το μακροβιότερο στρατόπεδο συγκέντρωσης, αφού ήταν το πρώτο.

Μέχρι το 1938 οι κρατούμενοι στο Νταχάου ήταν κατά κύριο λόγο Γερμανοί αντιφρονούντες. Αξίζει να αναφερθεί ότι από το 1933 έως το 1945, περί τα 3.5εκ. Γερμανοί πέρασαν ως κρατούμενοι από το Νταχάου ενώ περί τις 77.000 Γερμανοί εκτελέστηκαν από τα ειδικά δικαστήρια, (12000 εκτελέσεις ) ή από τα στρατιωτικά και τα πολιτικά δικαστήρια μέσα σε ένα κλίμα εκφοβισμού και προπαγάνδας που έστησε το Γ' Ράιχ για να ανακόψει τις αντιδράσεις.

Στη συνέχεια το στρατόπεδο χρησιμοποιήθηκε για κρατούμενους και αιχμαλώτους από όλα τα έθνη που κατακτούσε το Γ' Ράιχ κυρίως Πολωνούς, Εβραίους, Κομμουνιστές, ομοφυλόφιλους, Καθολικούς κληρικούς, Τσιγγάνους, αιχμαλώτους πολέμου (μυστικούς πράκτορες των συμμαχικών δυνάμεων, αντιστασιακούς, σοβιετικούς από το ρωσικό μέτωπο κλπ). Από τους 32 στρατώνες στους οποίους μοιράζονταν όλοι οι κρατούμενοι, ο ένας ήταν για τους κληρικούς και ένας για τα ‘ιατρικά' πειράματα, καθώς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου υπήρχε μονάδα ‘ιατρικών πειραμάτων' σε βάρος των κρατουμένων, χωρίς φυσικά την συγκατάθεσή τους. Τον Αύγουστο του 1944, δημιουργήθηκε μέσα στο Νταχάου, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για γυναίκες. Οι πρώτες αιχμάλωτες οδηγήθηκαν εκεί από το Άουσβιτς.

Το Νταχάου, όπως και τα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης είχαν περιφερειακά στρατόπεδα, όπου οι κρατούμενοι έκαναν συγκεκριμένες εργασίες ή ακόμα ενοικιάζονταν σε βιομηχανίες κυρίως πολεμικού εξοπλισμού. Το Νταχάου είχε περί τα 100 περιφερειακά στρατόπεδα. Τα Mehldorf και Kaufering είναι τα γνωστότερα, γιατί ήταν ημιυπόγεια στρατόπεδα -εργοστάσια κατασκευής όπλων. Οι ίδιοι οι κρατούμενοι έσκαψαν και έχτισαν τα καταφύγια στα οποία διέμεναν και τις τεράστιες στοές στις οποίες δούλευαν κατασκευάζοντας όπλα. Οι συνθήκες άθλιες και ο τύφος δεν άργησε να θερίσει τους κρατουμένους τόσο στα περιφερειακά στρατόπεδα όσο και στα κύρια. Πριν το τέλος του πολέμου, όσοι κρατούμενοι μπορούσαν να μετακινηθούν αναγκάστηκαν από τους ναζί σε πορείες θανάτου προς τα κεντρικά στρατόπεδα, ενώ όσοι δεν μπορούσαν να μετακινηθούν κάηκαν μέσα στα υπόγεια τούνελ από τις φωτιές που έβαλαν οι ναζί οπισθοχωρώντας.

Αν και υπάρχουν κενά πληροφόρησης, τα στοιχεία του στρατοπέδου καταγράφουν ότι πάνω από 200.000 κρατούμενους πέρασαν από το Νταχάου στα χρόνια του Γ' Ράιχ, από τους οποίους το ένα τρίτο ήταν εβραίοι και τα δύο τρίτα πολιτικοί αντιφρονούντες, αντιστασιακοί και αιχμάλωτοι από τις κατακτημένες χώρες. Σύμφωνα πάλι με τα στοιχεία του ίδιου του στρατοπέδου οι καταγεγραμμένοι θάνατοι ξεπέρασαν τις 30.000. Οι θάνατοι οφείλονταν στις άθλιες συνθήκες κράτησης, τις κακουχίες, την ελλιπή σίτιση την ανύπαρκτη ιατρική περίθαλψη, τα βασανιστήρια και ιατρικά πειράματα αλλά και στις εκτελέσεις ακόμα και για εξάσκηση ή σπορ και τις αυτοκτονίες. Οι αυτοκτονίες ήταν το τέλος που επέλεγαν αρκετές φορές οι ίδιοι οι κρατούμενοι. Όταν πια δεν μπορούσαν να αντέξουν τις συνθήκες κράτησης: έτρεχαν προς τα τείχη, την τάφρο και το ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα που περιέβαλαν το στρατόπεδο. Οι φύλακες πάνω στους επτά πύργους του τείχους είχαν ρητή εντολή να πυροβολούν όσους περνούσαν την απαγορευμένοι περιοχή πριν καν φτάσουν στο τείχος. Σε αυτές τις αιτίες έρχονται να προστεθούν και περί τις τριάντα χιλιάδες εξασθενημένοι κρατούμενοι του Νταχάου που μεταφέρθηκαν υπό άθλιες συνθήκες στην Αυστρία (στο στρατόπεδο εξόντωσης Hartheim Castle κοντά στο Λίντς) οι οποίοι θανατώθηκαν εκεί σε θαλάμους αερίων. Στο Νταχάου, παρόλο που είχε κατασκευαστεί και θάλαμος αερίου, εκτός από τους θαλάμους απολύμανσης, υποστηρίζεται ότι αυτός ο θάλαμος αερίων δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ.

Στο Νταχάου, όπως σε όλα σχεδόν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρχαν οι χώροι αποτέφρωσης των εκτελεσθέντων και των νεκρών, τα κρεματόρια, όπου καίγονταν οι σωροί των εκτελεσθέντων και όσων πέθαιναν από τις κακουχίες. Το κρεματόριο ήταν ένα κτίσμα που χωρίζονταν σε θαλάμους: Αρχικά οι κρατούμενοι έβγαζαν τα ρούχα τους σε θαλάμους με δύο πόρτες. Η μία ήταν η είσοδο και από την άλλη περνούσαν στο θάλαμο απολύμανσης όπου ψεκάζονταν ομαδικά από ειδικά σιφώνια με σκόνη. Ακριβώς δίπλα σε αυτό το θάλαμος είχε δημιουργηθεί ο θάλαμος αερίου: ένας θάλαμος με ειδικά σιφώνια για την απελευθέρωση δηλητηριώδους αερίου εξόντωσης. Παρόλο που είχε φτιαχθεί αυτός ο θάλαμος δεν υπάρχουν αποδείξεις να έχει χρησιμοποιηθεί για ομαδικούς θανάτους. Ακριβώς δίπλα σε αυτό το θάλαμο βρίσκεται ακόμα και σήμερα ένας μεγάλος χώρος με τέσσερις μακρόστενους τούβλινους φούρνους - το κρεματόριο. Στα κρεματόρια αναγκάζονταν να δουλεύουν οι ίδιοι οι κρατούμενοι, ενώ αρκετές φορές, οι κρατούμενοι απαγχονίζονταν ακριβώς μπροστά από τους φούρνους που θα έκαιγαν τις σωρούς τους. Όλες αυτές οι πληροφορίες δημιουργούν ένα σκηνικό φρίκης το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το τούβλινο οίκημα του κρεματορίου που έχει την όψη ενός τυπικού αγροτόσπιτου και μόνο η εξαιρετικά φαρδιά καμινάδα φανερώνει την αποκρουστική του αποστολή.

Οι κρατούμενοι με την αφιξή τους και μετά την ‘απολύμανση' φορούσαν την στολή του στρατοπέδου με τις κάθετες ρίγες και ανάλογα την καταγωγή ή το λόγο που κρατούνταν ήταν υποχρεωμένοι να φορούν και ένα χρωματιστό τρίγωνο ή κορδέλα πχ. Οι τσιγγάνοι φορούσαν καφέ τρίγωνο. Οι μάρυρες του Ιεχωβά φορούσαν μωβ τρίγωνο. Οι κομμουνιστές και οι πολιτικοί κρατούμενοι φορούσαν κόκκινο τρίγωνο. Οι γερμανοί ποινικοί κρατούμενοι φορούσαν πράσινο τρίγωνο. (Ακριβώς πριν τους Ολυμπιακούς του 1936 του βερολίνου, 120 άστεγοι που συνελήφθησαν από τους δρόμους οδηγήθηκαν στο Νταχάου -αυτοί φορούσαν μαύρο τρίγωνο.) Οι ξένοι εργάτες-αιχμάλωτοι, οι πιο πολλοί Πολωνοί, φορούσαν μπλε τρίγωνο. Οι Εβραίοι φορούσαν πάντα δύο τρίγωνα: ένα κίτρινο τρίγωνο πάνω από ένα κόκκινο τρίγωνο.Οι ομοφυλόφιλοι, που είχαν συλληφθεί σύμφωνα με το άρθρο 175 του Γερμανικού Ποινικού κώδικα, φορούσαν ένα ροζ τρίγωνο. Οι ομοφυλόφυλοι είχαν ταξινομηθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην κατηγορία ‘ποινικοί κρατούμενοι' και έτσι δεν έλαβαν κανενός είδους αποζημίωση από τη Γερμανική κυβέρνηση μετά τον πόλεμο. Όσοι είχαν ξανασυληφθεί έφεραν μια λωρίδα πάνω από το τρίγωνο που φορούσαν. Αυτοί τοποθετούνταν στην περιοχή τιμωρίας και έκαναν σκληρότερες εργασίες. Αυτοί δε, που έφεραν έναν κύκλο κάτω από το σήμα που φορούσαν, ήταν όσοι προορίζονταν για πολύ σκληρή τιμωρία και τοποθετούνταν στις πιο βαριές και ανθυγιεινές δουλειές πχ. στα λατομεία. Το Νταχάου είχε λατομείο σε διπλανή έκταση.

Η χρήση των κρεματορίων σταμάτησε προς το τέλος του πολέμου όταν το κάρβουνο ήταν πλέον σε έλλειψη. Επειδή όμως, ακριβώς τότε οι θάνατοι λόγω χρόνιας κακουχίας ήταν όλο και περισσότεροι, εκτός από τους ομαδικούς τάφους, ή το κάψιμο στο ύπαιθρο, οι εξαντλημένοι κρατούμενοι αφήνονταν να πεθάνουν σε βαγόνια ή φορτώνονταν σε τραίνα και μεταφέρονταν από το ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στο άλλο, μέσα στα επονομαζόμενα ‘τραίνα θανάτου'. Γιατί οι ναζιστικές δυνάμεις με τίποτα δεν ήθελαν να απελευθερώσουν τους κρατούμενους. Η απελπιστική κατάσταση των κρατουμένων και των συνθηκών που επικρατούσαν σε αυτά τραίνα φανερώνεται από τα ανατριχιαστικά στοιχεία που κρατούσαν τα ίδια τα στρατόπεδα: Από τους 4500-4800 κρατουμένους που φορτώθηκαν σε τραίνο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Buchenwald (κοντά στη Βαϊμάρη, επί γερμανικού εδάφους), στις 8 Απριλίου 1945 (στις 11 Απριλίου απελευθερώθηκε αυτό το στρατόπεδο το δεύτερο μετά το Άουσβιτς), μόλις οι 800 έφτασαν στο Νταχάου στις 27 Απριλίου (δύο μέρες πριν την απελευθέρωσή του) ενώ βρέθηκαν περί τα 2800 πτώματα μέσα και γύρω στα βαγόνια γιατί σε δύο μέρες απελευθερώθηκε και το Νταχάου.

Τόσο το Νταχάου όσο και άλλα στρατόπεδα (όπως και το Buchenwald) δεν είχαν σκοπό την άμεση εξόντωση των κρατουμένων, (υπήρχαν συγκεκριμένα στρατόπεδα εξόντωσης με μόνο αυτό το σκοπό -με θαλάμους αερίων- εκεί που από το 1933-1945 εξοντώθηκαν εκτός των άλλων περί τις 30.000 άτομα με ψυχικά και σωματικά προβλήματα  στο πλαίσιο του Προγράμματος Έυθανασία-Τ4') παρόλα αυτά χιλιάδες κρατούμενοι οδηγήθηκαν στην εξόντωση λόγω των συνθηκών κράτησης αλλά και της αναγκαστικής εργασίας (εξόντωση μέσω εργασίας). Οι ταμπέλες στις εισόδους των στρατοπέδων συγκέντρωσης κάνουν να ανατριχιάζουν οι επισκέπτες: ‘Η εργασία απελευθερώνει' στο Νταχάου και το Άουσβιτς και ‘Στον καθένα ό,τι αξίζει' στο Buchenwald. Στη σκεπή του διοικητηρίου του Νταχάου ήταν γραμμένο με λευκά γράμματα ‘Δεν υπάρχει δρόμος προς την ελευθερία. Τα θεμέλια της είναι: υπακοή, επιμέλεια, τιμιότητα, τάξης, καθαριότητα, νηφαλιότητα, αξιοπιστία, αυτοθυσία, πατριωτισμός'. Γιατί πέρα από τη βαναυσότητα και τον αυταρχισμό περίσσευε φαίνεται και η υποκρισία στο ναζιστικό καθεστώς. Τι περισσότερο μπορούσαν να κάνουν για να υποσκάψουν τις αξίες που αντιπροσωπεύουν αυτές οι λέξεις. Λέξεις που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται τις πιο πολλές φορές υποκριτικά.

Όσο, πλησίαζε η ήττα των ναζί τόσο χειροτέρευαν ραγδαία οι συνθήκες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Ο τύφος είχε ήδη εξαπλωθεί σε όλο το στρατόπεδο. Στις 27 Απριλίου του 1945, μόνο δύο μέρες πριν την απελευθέρωση του Νταχάου, επιτράπηκε στον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού, Victor Maurer, να μπει στο Νταχάου και να μοιράσει τροφή. Το βράδυ της ίδιας μέρας έφτασε και το προαναφερθέν τραίνο από το Buchenwald και η κατάσταση έγινε απελπιστική. Οι επικεφαλείς της φρουράς του Νταχάου είχαν ήδη φύγει και οι τελευταίοι έφυγαν στις 28 Απριλίου, μία μέρα πριν την απελευθέρωση, για να σωθούν από την προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων, αφήνοντας μόνο χαμηλόβαθμους φρουρούς. Ο Victor Maurer, του Ερυθρού Σταυρού, που φοβόταν μαζική έξοδο των κρατουμένων και εξάπλωση του τύφου, ζήτησε από τους επικεφαλείς να μείνουν και να παραδόσουν σωστά το στρατόπεδο, αλλά δεν τον άκουσαν και έφυγαν. Στις 29 Απριλίου 1945, στους πύργους κυμάτιζε πλέον ‘λευκή σημαία'. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας το στρατόπεδο παραδόθηκε από τον Victor Maurer και δύο ‘λοχαγούς' των ναζί που ήρθαν και παρέλαβαν την ηγεσία του στρατοπέδου την προηγούμενη από τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς. Σύμφωνα με την επίσημη παραλαβή, στο στρατόπεδο βρέθηκαν 32000 αιχμάλωτοι και 300 ναζί στρατιώτες.

Οι σκηνές που αντίκρισαν οι αμερικανοί στρατιώτες -παντού πτώματα ή εξαθλιωμένοι και άρρωστοι αιχμάλωτοι - εξαγρίωσαν τα πνεύματα με αποτέλεσμα να υπάρξουν θύματα ανάμεσα στους ναζί-αιχμαλώτους πολέμου πλέον. Η σφαγή αυτή κατά ειρωνικό τρόπο επικράτησε ως ‘Η σφαγή του Νταχάου' σαν να ήταν αυτή η κύρια σφαγή που επιτελέστηκε εκεί. Κατά άλλους η σφαγή αυτή, που δεν αριθμεί πάνω από 50 (ή 100 άτομα-άλλη πηγή) αποδίδεται και σε κρατούμενους του στρατοπέδου που με την απελευθέρωσή τους εκδικήθηκαν τους δεσμοφύλακές τους, πριν οι αμερικανικές δυνάμεις καταφέρουν να επιβάλουν την τάξη. Αρχικά αποδόθηκαν κατηγορίες στον επικεφαλής και σε ορισμένους αμερικανούς στρατιώτες, ο Στρατηγός Πάτον όμως, Στρατιωτικός Διοικητής της Βαυαρίας τότε, απέσυρε τις κατηγορίες και το θέμα δεν διερευνήθηκε περαιτέρω.

Ο ρυθμός θανάτων, περί τους 200 την ημέρα, πριν την απελευθέρωση, δεν ήταν δυνατό να μηδενιστεί άμεσα, καθώς περί τους 80 θανάτους την ημέρα καταγράφονταν και τις πρώτες μέρες μετά την απελευθέρωση παρόλη, την υποτυπώδη πάντα, περίθαλψη που δέχτηκαν οι κρατούμενοι.

Την ίδια μέρα, απελευθερώθηκαν και τα περιφερειακά στρατόπεδα. Συγκεκριμένα το στρατόπεδο του Kaufering βρέθηκε στις φλόγες. Περί τα 400 πτώματα κρατουμένων ήταν σε μεγάλο σωρό και καίγονταν. Οι Αμερικανοί στρατιώτες ανάγκασαν τους άντρες της γύρω περιοχής, Γερμανούς πολίτες, να επισκεφθούν τους χώρους αυτούς. Ειδικά στο περιφερειακό στρατόπεδο του Landsberg, τους ανάγκασαν να θάψουν οι ίδιοι τα πτώματα των εξαθλιωμένων κρατουμένων.

Από το 1945 έως και το 1948, το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή για τους αξιωματικούς των SS που περίμεναν να δικαστούν για εγκλήματα πολέμου. Ενώ μετά το 1948 χρησιμοποιήθηκε ως βάση των Αμερικανικών Δυνάμεων και ως καταυλισμός των Γερμανών που εκδιώχθηκαν από την Τσεχοσλοβακία (περί τους 2000) μετά το οριστικό τέλος του Β' παγκοσμίου Πολέμου και έμειναν εκεί έως και το 1958.

Μόνο μετά το 1956, και μετά από διαμαρτυρίες επισκεπτών, που είχαν αιχμαλωτιστεί εκεί και όταν επισκέφθηκαν τον χώρο τον βρήκαν να παραμένει ακόμα ένα νέου τύπου στρατόπεδο συγκέντρωσης, ήταν που αποφασίστηκε να γίνει εκεί ένα μνημείο μνήμης για τα θύματα του Νταχάου και τα όσα διαδραματίστηκαν εκεί.
Οι 32 στρατώνες γκρεμίστηκαν γιατί βρίσκονταν ήδη σε άθλια κατάσταση. Ανακατασκευάστηκαν μόνο δύο από αυτούς, αναπαριστώντας τους αρχικούς στρατώνες. Οι ξύλινες κουκέτες, δείχνουν πολύ καινούριες για να μεταδώσουν την εικόνα της ζωής τότε. Οι θέσεις των υπολοίπων κτισμάτων σηματοδοτούνται περιμετρικά με πέτρες. Οπότε το μεγαλύτερο μέρος του χώρου είναι πλέον κενό και αν δεν υπήρχε η φωτογραφία της κάτοψης του χώρου με τα κτίσματα δεν θα μπορούσε κανείς να καταλάβει ποιά ακριβώς ήταν η σύλληψη και κατασκευή του στρατοπέδου συγκέντρωσης που λειτούργησε ως πρότυπο για τα υπόλοιπα. Το μεγάλο κτίριο του Διοικητηρίου σε σχήμα ‘Π΄ παραμένει ως είχε με ένα μέρος του να είναι Μουσείο, ένα μέρος κλειστό και μια μικρή πλευρά να ανήκει στην Αστυνομία (Bereitschaftspolizei) της Βαυαρίας -γιατί η Τοπική Κυβέρνηση δεν έχει δεχτεί να παραχωρήσει όλη την έκταση ως χώρο μνήμης. Το Μουσείο, περιέχει θα έλεγα λίγα εκθέματα ακόμα και όσον αφορά τις φωτογραφίες. Το μεγαλύτερο μέρος του είναι αφιερωμένο σε γνωστούς κρατούμενους του στρατοπέδου, Εβραίους, Πολωνούς κλπ. και όχι τόσο στις μεθόδους κράτησης που χρησιμοποιούσαν οι ναζί (όπως ίσως θα περίμενε κανείς). Γνωστός Έλληνας που  κρατήθηκε στο Νταχάου ήταν ο κομμουνιστής Νίκος Ζαχαριάδης που κρατήθηκε εκεί καθ'όλη τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Ελλάδας.  
Το μνημείο που έγινε με διεθνή διαγωνισμό ολοκληρώθηκε το 1968. Το κεντρικό γλυπτό έγινε από τον Γιουγκοσλάβο γλύπτη Nandor Glid από σκούρο χαλκό και απεικονίζει σκελετωμένα κορμιά παγιδευμένα σε συρματοπλέγματα. Η αίσθηση που δημιουργεί σε όποιον το αντικρίζει είναι αντίστοιχα δυνατή με αυτή που έχει κανείς αντκρίζοντας την ‘Γκουέρνικα' του Πικάσσο. Είναι σαν να βλέπεις τα κορμιά όσων προσπάθησαν να διαφύγουν ‘τρέχοντας-αυτοκτονώντας' στα συρματοπλέγματα, όσων πέθαναν από τις κακουχίες και τα βασανιστήρια, σα να βλέπεις τους σκελετούς στους ομαδικούς τάφους...
Το γλυπτό αυτό βρίσκεται πάνω σε ένα τείχος ύψους περίπου τρία μέτρα και έχει τοποθετηθεί στο κέντρο του πεδίου, που αποτελούσε το χώρο συγκέντρωσης των κρατουμένων για να δώσουν το καθημερινό παρόν. Για να μην κρύβει το τείχος τα κτίρια, ο χώρος σκάφτηκε και δημιουργήθηκε μια φαρδιά ράμπα στην οποία κατηφορίζοντας φτάνει κανείς στη βάση του γλυπτού.

Στον πλαϊνό τοίχο της ράμπας έχουν τοποθετηθεί πελώριες γλυπτές αλυσίδες που φέρουν τρίγωνα σε διάφορα χρώματα συμβολίζοντας τις διάφορες κατηγορίες κρατουμένων που μαρτύρησαν στο Νταχάου και φυσικά το αστέρι που σημάδευε τους Εβραίους σε όλη τη ναζιστική περίοδο. Γιατί το Γ' Ράιχ θέλοντας να οπτικοποιήσει τις διακρίσεις ακόμα και μέσα σε έναν τόπο που όλοι ήταν καταδικασμένοι επέβαλλε σε κάθε ομάδα/φυλή να φορα ‘διακριτικό τρίγωνο σε διαφορετικό χρώμα'. Το μνημείο ολοκληρώνεται με την επιγραφή ‘Ποτέ πια' σε πέντε γλώσσες και το μνημείο του Αγνώστου Κρατούμενου στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αφιερωμένο σε όλους όσοι αντιστάθηκαν στον ναζισμό.

Στον ευρύτερο χώρο του στρατοπέδου συγκέντρωσης έχουν επίσης κτιστεί ένα Εβραϊκό θρησκευτικό μνημείο και Τόπος Προσευχής για τους Εβραίους και τρεις Χριστιανικοί Τόποι Προσευχής, θα έλεγα μάλλον, παρά Εκκλησίες με την συνηθησμένη έννοια: Ρωσική-Ορθόδοξη, Καθολική και Προτεσταντική. Καθένα από τα κτίσματα αυτά έχει το δικό του χαρακτήρα και είναι υποβλητικά με το δικό του τρόπο το καθένα. Είναι φανερό ότι οι αρχιτέκτονες ή εμπνευστές τους είχαν πράγματι δύσκολη αποστολή να φτιάξουν έναν τόπο προσευχής, ακολουθώντας ο καθένας και μια διαφορετική θρησκευτική οπτική, με σκοπό και στις τέσσερις περιπτώσεις να εξυψώνεται ο άνθρωπος από όσα τραγικά έγιναν εκεί, χωρίς να καλλιεργείται η μισαλοδοξία, και ο επισκέπτης να φεύγει με το μήνυμα ότι ακόμα και αν το ‘σκοτάδι' φαίνεται να επικρατεί, υπάρχει Ελπίδα. Μάλιστα είχα την αίσθηση, ίσως υποκειμενική, ότι ήταν σχεδιασμένα με την ταπεινότητα και τη θλίψη που γεννά η αποδοχή ότι ήταν άνθρωποι γαλουχημένοι με τα Χριστιανικά και τα Ευρωπαϊκά ιδεώδη αυτοί που αδιαφόρησαν αν όχι ακολούθησαν και εκτέλεσαν τις προσταγές της ναζιστικής προπαγάνδας. Ίσως για αυτό οι Γερμανοί μαθητές οφείλουν να επισκεφθούν το Νταχάου, τουλάχιστον μια φορά πριν ενηλικιωθούν. Έξω από το χώρο υπάρχει χωριστό μικρό κτίριο, γυάλινο με γύρω-γύρω κάθετα μπετονένια κάγκελα, που φιλοξενεί τη Βιβλιοθήκη με βιβλιογραφία γύρω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου και βοηθητικούς χώρους. Η είσοδος τόσο σε αυτό όσο και σε όλο το χώρο Μνήμης του Νταχάου είναι χωρίς χρέωση.

Η ιδέα των στρατοπέδων συγκέντρωσης δεν ήταν καινούρια για την ανθρωπότητα. Μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί και παλαιότερα, αλλά στη νεότερη ιστορία πριν από το Β' Παγκόσμιο πόλεμο η ιδέα της συγκέντρωσης των ανεπιθύμητων σε μια περιοχή υπό παρακολούθηση είχε ακολουθηθεί από τους Ευρωπαίους ενάντια στους ιθαγενείς της Αμερικής και από τους Βρετανούς ενάντια στους ιθαγενείς της Αφρικής που πολεμούσαν ενάντια στους αποικιοκράτες. Ο δε όρος ‘στρατόπεδο συγκέντρωσης' πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Ισπανό Στρατηγό Valeriano Weyler, που εγκατέστησε το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Κούβα το 1897.

Το λυπηρό είναι ότι η χρήση τους δεν σταμάτησε με το πέρας του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου παρόλο που όλη η ανθρωπότητα έγινε μάρτυρας των όσων απάνθρωπων έγιναν εκεί. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης-εξορίας και τα βασανιστήρια, επαναλήφθηκαν από το Σοβιετικό και το Κινέζικο καθεστώς καθώς και άλλα καθεστώτα  ανά την υφήλιο που ίσως και να μην γνωρίζουμε. Στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας πολλές φορές άνθρωποι εξορίστηκαν για  τις ιδέες τους και κτίστηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης με αιχμαλώτους Έλληνες, επί Μεταξά, Μετεμφυλιακά, στη Δικτατορία1967-73. Η σύγχρονη μορφή των στρατοπέδων συγκέντρωσης ίσως είναι αυτή των φυλακών του  Αμπού Γκραϊμπ και των αποκλεισμένων πόλεων των Παλαιστινίων.

Οι ανατριχιαστικές ομοιότητες των απάνθρωπων βασανιστηρίων που επαναλήφθησαν από διαφορετικά καθεστώτα -όπως η απομόνωση όρθιας κράτησης (με διαστάσεις 75 x 80 cm και μικρό άνοιγμα για αέρα) που χρησιμοποιήθηκε από τους ναζί αλλά και από τους Σοβιετικούς για τους αντιφρονούντες- θα πρέπει να μας προβληματίσουν για τις ‘σκοτεινές' πλευρές του ανθρώπινου μυαλού που μπορεί να ξεκλειδώσει ο φανατισμός και η μισαλοδοξία. Σκοτεινές πλευρές που με καμιά δικαιολογία δεν πρέπει να καλλιεργούνται ούτε στο ελάχιστο.

Μπέττυ Ρούνη
Πηγές: Αγγλική wikipedia, www.wikipedia.org,

Φωτογραφίες από την επίσκεψή μου στο χώρο (Ιανουάριος 2011)