|
There are no translations available.
Τις τελευταίες δεκαετίες είμαστε μάρτυρες μιας πραγματικότητας που αφορά στο σύγχρονο υλικό πολιτισμό και τις επιπτώσεις του στο φυσικό περιβάλλον. Ολοένα και συχνότερα γίνεται αντιληπτό ότι οι απαιτήσεις του σύγχρονου ανθρώπου δεν εναρμονίζονται πλέον με τους φυσικούς πόρους, ενώ η κάλυψη των αναγκών του έχει όλο και πιο δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη και είναι ανθρωπογενής. Έχει δε, εκτός από τις προφανείς περιβαλλοντικές και σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Είναι φανερό ότι η διεθνής κοινότητα εξ αιτίας αυτού του σύνθετου προβλήματος βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση. Αφ' ενός θα πρέπει να επιτύχει μια δραστική μείωση των εκπομπών των Αερίων του Φαινομένου του Θερμοκηπίου (ΑΦΘ) το ταχύτερο δυνατόν και να μεταβεί έτσι σε μία παγκόσμια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αφ' ετέρου θα πρέπει να επινοήσει εφικτούς τρόπους προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μέρος των οποίων ήδη εκδηλώνονται στην διεθνή οικονομία.
Μία από αυτές τις επιπτώσεις αφορά στις αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών και την συνεπαγόμενη μετανάστευση εσωτερική ή εξωτερική. Αυτού του είδους η μετανάστευση ξεκινά από τις οικονομικά υπανάπτυκτες ή λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες-περιοχές (Ινδία, Κίνα, Μέση Ανατολή, Νοτιοανατολική Ασία, Αφρική), οι οποίες υφίστανται τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και οι οποίες δεν διαθέτουν την τεχνολογία ή τις αναγκαίες υποδομές για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Αντίθετα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπεύθυνες για το φαινόμενο αυτό ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης είναι εκείνες που πλήττονται λιγότερο από αυτό. Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι συσχέτισης της κλιματικής αλλαγής και της μετανάστευσης:
α. Eσωτερική μετανάστευση εξαιτίας φυσικών καταστροφών
Η μετανάστευση αυτή σχετίζεται με ακραία γεγονότα όπως πλημμύρες, πυρκαγιές, και συντελείται στο εσωτερικό μιας χώρας. Όσο μικρότερη είναι η συντελεσθείσα καταστροφή και όσο περισσότερες οικονομικές δυνατότητες διαθέτει η πληγείσα περιοχή για να ανακάμψει, τόσο συντομότερη είναι η επάνοδος στον πληγέντα τόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου είδους μετανάστευσης αποτελεί η περίπτωση των πυρκαγιών του 2007 στην Πελοπόννησο, όταν όσοι πληγέντες από τις πυρκαγιές μετοίκησαν, το έπραξαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία κατευθυνόμενοι προς γειτονικές περιοχές εντός της Ελλάδος. Ανάλογη περίπτωση στις ΗΠΑ είναι αυτή του τυφώνα Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ ο αριθμός των πληττομένων από φυσικές καταστροφές ή ακραία καιρικά φαινόμενα ανέρχεται σε 3 εκατ. περίπου το χρόνο.
β. Mετανάστευση που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή
Πρόκειται κυρίως για τις περιπτώσεις, στις οποίες η ζωή στις χώρες αποστολής μεταναστών γίνεται βαθμιαία δυσκολότερη λόγω της κλιματικής μεταβολής που μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή της πρωτογενούς οικονομίας (γεωργία, αλιεία, κτηνοτροφία), φαινόμενα ερημοποίησης, αδυναμία πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό και γενικότερη εκπτώχευση με αποτέλεσμα πολλοί από τους κατοίκους αυτών των περιοχών να επιλέγουν να μεταναστεύσουν, είτε προς το εσωτερικό, είτε προς το εξωτερικό. Λόγω του έμμεσου χαρακτήρα αυτού του τύπου μετανάστευσης δεν υπάρχει κάποιο ειδικό νομικό πλαίσιο που να διευκολύνει τη νόμιμη εγκατάσταση των ανθρώπων αυτών σε κάποια άλλη χώρα, καθώς δεν υπάρχει νομική θεσμοθέτηση της έννοιας του περιβαλλοντικού μετανάστη. Ο αριθμός των ανθρώπων που μεταναστεύουν υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να υπολογισθεί με ακρίβεια. Με βάση τα στοιχεία της Διακυβερνητικής Επιτροπής (IPCC) του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, αναμένεται ότι μέχρι το 2050 θα μετακινηθούν εξαιτίας των περιβαλλοντικών μεταβολών περίπου 135 εκατ. άνθρωποι.
Είναι, επομένως, ανάγκη να ληφθούν μέτρα προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο αυτού του είδους μετανάστευσης. Τα μέτρα αυτά αφορούν:
• στην επιστημονική μελέτη του φαινομένου της περιβαλλοντικής μετανάστευσης.
• στην κοινωνική ευαισθητοποίηση στο ζήτημα της περιβαλλοντολογικής κρίσης, με έμφαση στην ηθική ευθύνη του πολίτη προς το περιβάλλον και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί αυτός να συνδράμει στην αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού προβλήματος.
• στην ανάπτυξη προγραμμάτων συνεργασίας και ανταλλαγής τεχνογνωσίας σχετικά με τη διαχείριση των οικοσυστημάτων στις πληττόμενες περιοχές.
• στη νομοθετική διασάφηση της έννοιας του περιβαλλοντικού μετανάστη, ώστε να διευκολύνονται οι οδοί της νόμιμης μετανάστευσης για τους ανθρώπους αυτούς στις χώρες υποδοχής.
Η περιβαλλοντική μετανάστευση συνιστά ιδιαίτερη ηθική μας υποχρέωση, όχι απλώς για να αναδείξουμε το πρόβλημα ή να το αναλύσουμε στα επιμέρους σημεία του, αλλά για να αναπτύξουμε τις δράσεις εκείνες οι οποίες θα επιτρέψουν στις μελλοντικές γενιές να μείνουν στον τόπο καταγωγής τους και να απολαύσουν το περιβάλλον τους με τους ίδιους ή και καλύτερους ακόμη όρους από ότι οι σημερινές γενεές.
Δρ. Χριστίνα Θεοχάρη
Περιβαλλοντολόγος - Πολιτικός Μηχανικός
Επιμελήτρια της Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος
και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΜΕΠΑΑ) του ΤΕΕ
|
