τονίζει σε συνέντευξή του ο Πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), πολιτικός  μηχανικός, Ιωάννης Αγαπητίδης και παρουσιάζει τα σχέδια του ΕΟΑΝ:

-Ποιος είναι ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ);

Βασική αποστολή του Ε.Ο.ΑΝ. είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της πολιτικής για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και των άλλων προϊόντων σύμφωνα με τους στόχους και τις γενικές αρχές του Ν. 2939/2001 όπως τροποποιήθηκε με τους Ν. 3854/2010 και τον Ν. 4042/2012 και όπως εκάστοτε ισχύουν. Είναι ΝΠΙΔ εποπτευόμενο από το ΥΠΕΚΑ και ο αρμόδιος φορέας για την έγκριση και εποπτεία των εθνικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ανά προϊόν, καθώς και για τον έλεγχο της προόδου της Ελλάδας στον τομέα της ανακύκλωσης και την επίτευξη των εθνικών στόχων.

Οι κύριες πολιτικές που υπηρετεί ο ΕΟΑΝ στο πλαίσιο της προστασίας του περιβάλλοντος και της προάσπισης του δημόσιου συμφέροντος, είναι η εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και της αρχής της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, η νόμιμη και αποτελεσματική οργάνωση των διαδικασιών εναλλακτικής διαχείρισης όλων των ρευμάτων αποβλήτων που εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση μέσω εποπτείας των εργασιών και όλων των εμπλεκόμενων οικονομικών παραγόντων, δημοσίων και ιδιωτικών, καθώς και η πρόσβαση στην ενημέρωση και στη δημοσιότητα των χρηστών των υπηρεσιών του Οργανισμού και γενικότερα του κοινού.

- Ποιοι είναι οι στόχοι του ΕΟΑΝ και ποιες οι ενέργειες για να τους επιτύχει;

Οι κύριοι στόχοι του Ε.Ο.ΑΝ. που καθορίζουν και τη μεθοδολογία για την επίτευξή τους είναι:

α) Η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων συσκευασιών, καθώς και των αποβλήτων άλλων προϊόντων, με τον περιορισμό του συνολικού όγκου τους και των βλαπτικών συνεπειών για την υγεία των καταναλωτών και για το περιβάλλον.

β) Η μείωση της τελικής διάθεσης των αποβλήτων με την ενθάρρυνση κατά προτεραιότητα της επαναχρησιμοποίησης τους καθώς και της ανακύκλωσής τους με ανάκτηση υλικών ή ενέργειας (εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων).

γ) Ο διαχωρισμός των αποβλήτων στην πηγή, ώστε να επιτυγχάνεται υψηλό επίπεδο ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών.

γ) Η δημιουργία Συστημάτων Ατομικών ή Συλλογικών Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ). Τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης βασίζονται στην πολιτική της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, η οποία χρησιμοποιεί οικονομικά κίνητρα ώστε να ενθαρρύνει τους παραγωγούς (κατασκευαστές, εισαγωγείς, εμπόρους) να σχεδιάσουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, καθιστώντας τους υπεύθυνους για το κόστος της διαχείρισης των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους (όταν δηλ. τα προϊόντα αυτά καταστούν απόβλητα).

δ) Ο καθορισμός και η τήρηση ποσοτικών στόχων για την ανακύκλωση και τις άλλες εργασίες αξιοποίησης των αποβλήτων των συσκευασιών και άλλων προϊόντων, καθώς και μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων χρονικών ορίων λαμβάνοντας υπόψιν τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες.

ε) Η προώθηση της ανάπτυξης της βιομηχανικής υποδομής για την διαλογή και επεξεργασία των αποβλήτων με σύγχρονες μεθόδους και τεχνολογίες ώστε να επιτυγχάνεται η αποδοτική επεξεργασία των ανακτώμενων υλικών. Μεγάλη σημασία έχει επίσης η υιοθέτηση προτύπων τυποποίησης των συσκευασιών.

ζ) Ο σχεδιασμός και η καθιέρωση συστημάτων επιστροφής (εγγυοδοσίας), συλλογής και αξιοποίησης με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών.

στ) Ο καθορισμός των βασικών απαιτήσεων ως προς τη σύνθεση και τη φύση της επαναχρησιμοποιήσιμης και αξιοποιήσιμης συσκευασίας και άλλων προϊόντων συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης καθώς και η πρόβλεψη σήμανσης των συσκευασιών.

η) Η πρόβλεψη μέτρων και όρων για τη συνεργασία όλων όσων προβαίνουν σε διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων στα πλαίσια της αρχής "ο ρυπαίνων πληρώνει" και της συμμετοχής τους στην «διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού».

θ) Ο καθορισμός και η τήρηση προδιαγραφών μεταφοράς και ορθής επεξεργασίας επικινδύνων αποβλήτων (π.χ. μπαταρίες, λιπαντικά έλαια) με σκοπό την αποφυγή δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον

ι) Η καθιέρωση συστημάτων ενημέρωσης του καταναλωτή.

-Πότε ιδρύθηκε ο ΕΟΑΝ και ποια η στελέχωσή του;

Ο ΕΟΑΝ ιδρύθηκε με το άρθρο 24 του Ν. 2939/2001, τέθηκε δε για πρώτη φορά σε λειτουργία με τον διορισμό του πρώτου διοικητικού συμβουλίου του το 2009. Το 2011 τοποθετήθηκε Γενικός Διευθυντής, και στη συνέχεια ο ΕΟΑΝ στελεχώθηκε σταδιακά με προσωπικό που προήλθε με μεταφορά ή απόσπαση από το δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σήμερα το προσωπικό του ΕΟΑΝ αριθμεί 13 άτομα.

- Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι είναι απαραίτητη η συμμετοχή των πολιτών στην ανακύκλωση;

Η συμμετοχή του πολίτη αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχία των προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης όλων των προϊόντων. Είναι γεγονός ότι οι πολίτες τα τελευταία χρόνια έχουν ευαισθητοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό ως προς τα θέματα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Όταν κληθούν να συμμετάσχουν ενεργά, συνήθως η ευαισθητοποίηση αυτή εκφράζεται αμυντικά, δηλαδή με την εναντίωση σε έργα που κατά τη γνώμη των πολιτών θα βλάψουν το αστικό περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους. Αντίθετα, με την ανακύκλωση ο πολίτης στην καθημερινότητά του με θετικό τρόπο συνεισφέρει στην εξοικονόμηση ενέργειας, την ανάκτηση πολύτιμων πόρων και διαφύλαξη φυσικών πόρων για μελλοντικές γενιές στο πλαίσιο της αειφορίας.

Τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται με τη διαλογή στην πηγή, είναι ποιοτικά πολύ καλύτερα από την εκ των υστέρων μηχανική διαλογή σε σύμμεικτα απορρίμματα. Ως προϋπόθεση, απαιτείται τακτική ενημέρωση αλλά και πιθανά κίνητρα για την ενεργότερη συμμετοχή των πολιτών όπως για παράδειγμα μείωση των δημοτικών ανταποδοτικών τελών σε περίπτωση κάλυψης υψηλών στόχων.

- Πιστεύετε ότι η στάση των Ελλήνων απέναντι στο θέμα της ανακύκλωσης βελτιώνεται ή επιδεινώνεται;

Χάρις στην εκπαίδευση η οποία αρχίζει πλέον από το δημοτικό σχολείο, την κατά περιόδους ενημέρωση από τους επίσημους φορείς (ΥΠΕΚΑ, ΕΟΑΝ, Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης) ως προς τα οφέλη που προκύπτουν και τη σημασία της εναλλακτικής διαχείρισης και τις προσπάθειες από τις κοινωνίες πολιτών, είτε αυτές είναι θεσμοθετημένες με τη μορφή των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), είτε έχουν τη μορφή Μη Κυβερνητικών Οργανισμών (ΜΚΟ) η ανακύκλωση στη χώρα μας έχει ανοδική πορεία. Βέβαια, μέχρι να φθάσουμε τις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, ιδιαίτερα στον τομέα αξιοποίησης των βιοαποβλήτων (υπολείμματα τροφών, κλαδέματα κήπων κλπ).

Για να μιλήσουμε με στοιχεία, σύμφωνα με πολύ πρόσφατη έρευνα της WWF Ελλάς, το ποσοστό των πολιτών που ανακυκλώνουν τουλάχιστον μία φορά το μήνα υπολογίζεται σε 86%, συγκριτικά με 58% το 2007. Ωστόσο, το ποσοστό όσων ανακυκλώνουν σε σχεδόν καθημερινή βάση δεν ξεπερνά το 58%, ενώ 13% των ερωτηθέντων δεν ανακυκλώνουν ούτε μία φορά τον μήνα ή δεν γνωρίζουν τι είναι η ανακύκλωση.

-Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΕΟΑΝ κατά την επιτέλεση της αποστολής του;

Συνοπτικά, τα προβλήματα είναι τα εξής.

•      Τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) δυσχεραίνονται στην εφαρμογή των επιχειρησιακών σχεδίων τους λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και οργανωτικών προβλημάτων.
•      Υπάρχει εκτεταμένη εισφοροδιαφυγή από τη μη συμμετοχή μέρους των υπόχρεων διαχειριστών.
•      Η συνεργασία των Συστημάτων με τους ΟΤΑ είναι ανεπαρκής.
•      Περιορισμένη διάθεση των ενδιάμεσων ή/και τελικών προϊόντων που προέρχονται από την επεξεργασία ορισμένων αποβλήτων εναλλακτικής διαχείρισης.
•     Δραστηριοποίηση στο χώρο μη νόμιμων κυκλωμάτων, που προβαίνουν σε κλοπές από κάδους, διακίνηση χωρίς παραστατικά και εκτός από τα οικονομικά ζητήματα, επιδεινώνουν τις εθνικές επιδόσεις.
•     Έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης και ενημέρωσης των πολιτών για την ανακύκλωση.
•     Έλλειψη της απαραίτητης στελέχωσης καθώς και της αναγκαίας υποδομής του ΕΟΑΝ.

-Ποια είναι τα σχέδια και οι φιλοδοξίες του ΕΟΑΝ για το μέλλον;

Κάποια προβλήματα θα αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα ως εξής.

•      Δημιουργία Μητρώου διαχειριστών: Στο τέλος του 2014 θα λειτουργεί βάση δεδομένων που θα συνεργάζεται με το ΓΕΜΗ (Γενικό Εμπορικό Μητρώο) και θα συμβάλει τα μέγιστα στην πάταξη της εισφοροδιαφυγής.
•      Υποχρέωση ΣΕΔ και εγκαταστάσεων ανακύκλωσης για πιστοποίηση κατά ISO.
•      Υποχρέωση συνεργαζόμενων συλλεκτών για χρήση συστημάτων GPS ώστε να παρακολουθείται συνεχώς η διακίνηση των αποβλήτων και των ανακυκλωμένων υλικών.
•      Παρότρυνση των ΟΤΑ για στενότερη συνεργασία με τα ΣΕΔ ώστε να γίνει εντατικότερη η συμμετοχή τους στην εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων (πρότυποι κανονισμοί καθαριότητας, βέλτιστη χωροθέτηση κάδων, «πράσινα σημεία» κλπ).
•      Καθιέρωση ετήσιων βραβείων για τους ΟΤΑ που σημειώνουν τις καλύτερες επιδόσεις στην ανακύκλωση προκειμένου να λειτουργήσει ως κίνητρο.
•      Ανάλυση αστικών αποβλήτων για επικαιροποίηση καταναλισκόμενων ποσοτήτων ώστε να υπάρξει προσαρμογή των δεδομένων στην μετά την έναρξη της κρίσης εποχή.
•       Εισήγηση προς το ΥΠΕΚΑ νομοθετικών ρυθμίσεων εκσυγχρονισμού όπως η δυνατότητα χρέωσης από τους ΟΤΑ στους πολίτες με βάση τις ποσότητες που απορρίπτουν, επίλυση θεμάτων που αφορούν τα ΑΕΚΚ (απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων) κλπ.
•      Αναβαθμισμένη ενημέρωση των πολιτών με καινοτόμες μεθόδους όπως εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα.
•    Εντατικοποίηση των ελέγχων που διενεργούνται από στελέχη του οργανισμού ή/και ιδιωτικές πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρείες. ή μικτά κλιμάκια με άλλους αρμόδιους φορείς (π.χ. ΕΥΠΕ) και βελτιστοποίηση της διαδικασίας υποβολής προστίμων σε υπόχρεους διαχειριστές και άλλους εμπλεκόμενους φορείς.
•     Πρωτοβουλίες ΕΟΑΝ για διοργάνωση διαδικασιών διαλόγου με ΣΕΔ και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για την από κοινού εύρεση λύσεων σε χρονίζοντα προβλήματα και την αποτελεσματικότερη ανακύκλωση στο πλαίσιο επίτευξης των εθνικών στόχων.

Διαβάστε το σύντομο ενημερωτικό Φυλλάδιο του ΕΟΑΝ και δείτε το Διάγραμμα για το ρόλο του ΕΟΑΝ και των συνεργαζόμενων Φορέων και Επιχειρήσεων